| laatste bewerkingen |  |
Heren van IJsselstein
van Amstel
De naam "van Amstel" kennen de meesten van ons zeker nog uit de geschiedenislessen op school. Het was Gijsbrecht IV van Amstel, die betrokken was bij de ontvoering, gevangen neming (in het Muiderslot) en latere moord (in 1296) op Graaf Floris V van Holland.
Echt bekend geworden is de naam waarschijnlijk eerder door een beroemd toneelstuk uit de Nederlandse literatuur: "Gysbrecht van Aemstel", van Joost van den Vondel. Hoofdpersoon in dit stuk was deze Gijsbrecht IV van Amstel.
De geschiedenis van de IJsselsteins begint (zover bekend) ook met een "Gijsbrecht van Amstel".
In een oorkonde uit 1279 is er sprake van een "Ghisebrecht, here van IJselsteyne" en wordt over "mijn huus tot IJselsteyne" gesproken.
Deze Ghisebrecht (Gijsbrecht) was de neef van de bovengenoemde Gijsbrecht IV van Amstel, broer van zijn vader Arnoud (of Arnold) van Amstel. Het wordt aangenomen, dat zijn vader Arrnoud van Amstel al in het bezit van dit "huus" moet zijn geweest (In Wikipedia is over het kasteel IJsselstein te lezen, dat het al in 1144 genoemd werd).
Gijsbrecht van Amstel was echter de eerste, die de naam "van IJsselstein" aannam. Hij wordt, als eerste Heer van IJsselstein, als stichter van de latere stad IJsselstein gezien. Ook het huidige wapen van de stad is die van deze Gijsbrecht van IJsselstein.
In een in Nederduits geschreven riddergedicht over de zogenaamde "Grimbergse oorlog" van 1139 tot 1159 [2.03] wordt weliswaar een zekere "Bernaerdt van Isselstein" genoemd en zijn wapen (die van Gijsbrecht van IJsselstein) beschreven, maar dit gedicht stamt uit de 14e eeuw en wordt door experten niet als betrouwbaar verslag van de werkelijke gebeurtenissen en personen uit deze tijd beschouwd.
Blijven we er dus bij, dat Gijsbrecht de eerste IJsselstein was.
van IJsselstein
Het meeste daarvan als gevolg van het feit, dat Gijsbrecht door de moord op Floris V toch in moeilijkheden kwam, omdat - naast zijn oom - ook zijn broer Arnold (Heer van Benschop) er in betrokken zou zijn geweest.
Hoewel hij na de moord openlijk afstand had genomen van zijn oom Gijsbrecht IV, raakte Gijsbrecht van IJsselstein betrokken in de voortdurende machtstrijd in deze tijd tussen de Graaf van Holland en Het Sticht Utrecht en moest hij zijn burcht IJsselstein ten gunste van de Hollanders ruimen.
Nadat hij dit weigerde te doen, werd hij gevangen genomen en het kasteel IJsselstein belegerd.
Groep HvA
De vrouw van Gijsbrecht, Bertha van Heukelom [2.05], kon het kasteel bijna een jaar verdedigen, maar moest zich dan overgeven aan de belegeraars uit Holland. In ca.1298 zijn de eerste IJsselsteins zo al hun goederen kwijtgeraakt.
In 1300 werden o.a. de vroegere bezittingen van Gijsbrecht door de Hollandse Graaf Jan II (Huis van Avesnes) aan zijn broer Guy van Henegouwen beleend, die een jaar later tot Bisschop van Utrecht werd benoemd.
De relatie tussen Gijsbrecht en de Graven van Holland verbeterde zich kennelijk weer, want in 1308 kreeg hij van Graaf Willem III (opvolger van Graaf Jan II) zijn leengoederen terug, toen zijn zoon Arnold van IJsselstein trouwde met Maria van Henegouwen, dochter van bovengenoemde Guy, Bisschop van Utrecht. ( ja, ja, die bisschoppen)
Een van de daden van Gijsbrecht was een parochiekerk in IJsselstein te laten bouwen, de St.Nicolaaskerk, ingewijd in 1310.
In de St.Nicolaaskerk is een graftombe van de Heren van IJsselstein te vinden, waarin Gijsbrecht van IJsselstein met zijn vrouw Bertha van Heukelom en zoon Arnold van IJsselstein met zijn vrouw Maria van Henegouwen liggen [2.04].
Over Arnold van IJsselstein is te lezen, dat ook hij, nadat hij in 1343 Heer van IJsselstein werd, de Graaf van Holland steunde bij zijn ruzies en oorlogen met de Bisschop van Utrecht en ook de stad Utrecht. Bij het begin van de "Hoekse en Kabeljouwse twisten" in 1345 heeft hij kennelijk geprobeerd neutraal te blijven. Maar later moet hij toch voor de Kabeljouwen hebben gekozen, want in 1354 kreeg hij van de Graaf van Holland, Willem V (ondersteund door de Kabeljouwen), nieuwe goederen in leen en werd hem ook de titel van Baron toegekend.
Sinds die tijd komt in de literatuur ook de naam Baronie van IJsselstein voor.
Arnold van IJsselstein is in 1363 overleden. Hij had alleen dochters (het zouden zes dochters zijn geweest). De oudste dochter Guyotte was met Jan I van Egmond getrouwd. De titel Heer van IJsselstein ging daardoor over op het geslacht van Egmond.
Verder is in [2.01] dan noch te vinden, dat Arnold noch een bastaardzoon Hendrik had. Deze Hendrik had een zoon Gijsbert Hendriksz van IJsselstein (genoemd 1360-1403). Er blijft dus voor de hedendaagse IJsselstein´s noch een kleine mogelijkheid hier een aansluiting aan de "van Amstel" takken te kunnen vinden.
Groep HvA
Ook de broers van Arnold voerden de naam IJsselstein. Veel is over hen niet bekend, behalve dat wat in [2.01] is te lezen:
Jan van IJsselstein was kanunnik te Utrecht, thesaurier van St.Marie. Zijn broer Willem van IJsselstein was scholaster van de Dom in Utrecht.
We kunnen er dus van uitgaan, dat ze geen stamvader van één van de huidige IJsselsteins kunnen zijn (alhoewel ???). Datzelfde geldt voor Otto van IJsselstein. Deze tak was na twee generaties uitgestorven. Iets langer duurde dat bij de tak van broer Herberen van IJsselstein. Door zijn huwelijk met Elisabeth van den Bossche werden deze IJsselsteins vijf generaties lang "Heer van den Bossche" [2.01] voordat de laatste van deze tak kinderloos overleed.
In het internet zijn dan nog twee antieke boeken te vinden, waarin waarschijnlijk nog meer informatie over de hier genoemde IJsselsteins staat:
- "Het Stichts-Hollands geslacht Van den Bosch" van Prof.mr.M.Bos, waarin ook de vijf generaties "van IJsselstein" uit de lijn "van Amstel" voorkomen.
- "Historie der Heeren van Amstel, van IJsselstein en van Mijnden" van W.A. van Spaen uit 1807 (wordt in het internet als antiek boek aangeboden).